Chuyện kể về một cái máy sẽ thay đổi đời ta (hay đời ta sẽ tan trong nó)

Có một ngày, Sam Altman – ông trùm AI, người mặt lúc nào cũng như đang nghĩ tới tương lai nhân loại – bắt tay với Jony Ive – huyền thoại thiết kế iPhone, người từng khiến cả thế giới phát cuồng vì một cái hộp nhôm bóng loáng.

Họ nói sẽ tạo ra một thứ “thiết bị AI cá nhân”, đẹp đẽ đến mức “ngầu nhất lịch sử công nghệ nhân loại”, và sẽ “ship một trăm triệu cái nhanh hơn bất kỳ công ty nào từng làm”. Nghe như thể Steve Jobs và Tony Stark vừa đi uống cà phê rồi quyết định làm lại thế giới.

Tên công ty mới là io, một startup nhỏ Altman vừa thâu tóm lại với giá khoảng 6,5 tỷ đô, phần lớn là cổ phần OpenAI. Và sản phẩm họ hứa hẹn? Chưa ai thấy rõ nó là gì, nhưng có thể là một mặt dây chuyền – nhỏ như iPod Shuffle, có mic và camera để lắng nghe bạn, nói chuyện với bạn, thậm chí “hiểu bạn hơn người yêu cũ”.

Altman gọi đó là “magic intelligence in the cloud” – trí tuệ diệu kỳ trên mây. Nghe vừa mơ hồ, vừa hơi đáng sợ.

---

Một thiết bị cá nhân, nhưng không hề riêng tư

Thứ mà Altman và Ive đang âm thầm nhào nặn có thể sẽ trở thành “iPhone của AI” – không phải vì nó sẽ thay thế điện thoại, mà vì nó sẽ trở thành vật bất ly thân mới. Nó sẽ không thay máy tính hay điện thoại của bạn, mà sẽ là “thiết bị thứ ba” – đeo quanh cổ, hoặc để trong túi áo – luôn sẵn sàng thì thầm vào tai bạn, giúp bạn nghĩ, trả lời, ghi nhớ, và… quan sát.

Vấn đề là: nếu bạn đeo một cái máy nghe và nhìn mọi thứ xung quanh, thì ai đang quan sát ai? Bạn, hay chính bạn đang bị theo dõi bởi con máy của mình?

---

Lời hứa “giải phóng khỏi công nghệ” nghe quen quen…

Altman và Ive nói sản phẩm này sẽ giúp chúng ta bớt dính màn hình. Thay vì lướt điện thoại, bạn sẽ chỉ cần hỏi – con máy sẽ thì thầm đáp án. Bạn sẽ sống “tự nhiên” hơn, “chạm” vào cuộc sống nhiều hơn. Nhưng kỳ lạ thay, để thoát công nghệ, bạn phải dùng… thêm công nghệ.

Tưởng tượng một mặt dây chuyền gọn gàng, nhẹ tênh – thiết kế tối giản, sang chảnh như đồ Apple. Nhưng để nó hoạt động, cần cả một cỗ máy khổng lồ phía sau: máy chủ, điện toán đám mây, hàng ngàn công nhân bảo trì, hàng tỷ dòng dữ liệu con người từng gõ ra.

Nhỏ một tí quanh cổ. Nhưng mang cả thế giới trong bụng.

---

Hứa thì hay, nhưng… có đáng tin không?

Năm ngoái, AI đã tràn vào đời sống như cơn lũ. Nhưng nhiều sản phẩm “đột phá” hóa ra chỉ là… vaporware – từ chuyên môn cho mấy thứ quảng cáo rầm rộ nhưng chẳng bao giờ đến tay người dùng.

Những thứ như Humane AI Pin, Rabbit, hay Rewind… tung hô dữ, dùng thì ít. Vậy thứ mà Altman và Ive chuẩn bị có trở thành một phiên bản khác của giấc mơ công nghệ không bao giờ thành?

Chưa kể, còn một thứ không mấy “magic”: tác động môi trường. Một email do AI tạo ra ngốn tương đương một chai nước chỉ để làm mát máy chủ. Nếu ai cũng dùng thiết bị AI cá nhân như dùng iPhone – vài chục lần mỗi ngày – thì hậu quả môi trường có thể khủng khiếp như biến tất cả xe máy thành xe tải dầu diesel.

Tức là: bạn hỏi máy “mặc gì hôm nay?” thì trái đất… nóng thêm tí.

---

Chúng ta đã mệt với Internet rồi – mà giờ lại thêm AI?

Một nghiên cứu ở Anh cho thấy 46% người trẻ từ 16–21 tuổi… muốn sống trong thế giới không có Internet. Cái sự “mỏi mệt số hóa” đó có thật. Vậy tại sao ta cứ tiếp tục?

Câu trả lời nằm trong bức ảnh: Altman và Ive ngồi trong quán Café Zoetrope, mỉm cười ấm áp, như hai ông chú trí tuệ nhân tạo đang bàn nhau làm thứ gì đó tử tế cho con người.

Nhưng nhìn kỹ, bạn sẽ thấy: nụ cười ấy là lời mời nhẹ nhàng cho một sự xâm nhập vĩnh viễn. Một con AI không còn trong máy, mà nằm ngay cạnh tim bạn – hiểu bạn hơn cả bạn hiểu mình, và từng ngày từng ngày lặng lẽ thay đổi cách bạn sống, yêu, và nghĩ.

---

Và rồi, câu hỏi cuối cùng…

Liệu chiếc máy đó sẽ giúp bạn sống tự do hơn, hay chỉ là một lớp công nghệ khác khiến bạn không còn biết mình là ai nếu không có nó?

Bạn có thể chưa đeo cái mặt dây chuyền đó. Nhưng một phần của nó – niềm tin, kỳ vọng, và sự xâm chiếm của công nghệ – có lẽ đã đeo vào bạn từ lâu.