Ngày xưa, cái hồi còn bé tí, với tôi, đọc sách là một buổi chiều mưa rả rích, cuộn tròn trong chăn, lần giở từng trang giấy ngả màu. Cái mùi giấy cũ, mùi mực in thoang thoảng… nó thân thương đến lạ. Mỗi câu chữ cứ thế mà len lỏi vào lòng, chậm rãi, thong thả lắm. Hồi đó, ai mà bảo sách sẽ thành ra thế này, chắc tôi cũng chỉ cười tủm tỉm, chẳng tin đâu.

Không hiểu sao, cái cảm giác được ‘đọc’ một cuốn sách từ đầu đến cuối, như mình đang đi trên một con đường dài vậy, giờ đây lại thấy thật… xa xỉ. Có những lúc, tôi cũng tự hỏi mình, liệu mình còn đủ kiên nhẫn để ngồi yên một chỗ, để cho từng câu chữ dắt mình đi qua hết thảy buồn vui, từng chương đoạn hay không? Hay cái vội vã của cuộc sống bên ngoài cứ thế mà kéo mình đi, cuốn mình vào những mẩu thông tin bé tí, lướt qua nhanh như một cơn gió nhẹ?

Người ta nói, giờ đây, những cỗ máy biết đọc. Chúng đọc nhanh lắm, đọc hết cả một thư viện lớn chỉ trong chớp mắt. Chúng hiểu, chúng phân tích, chúng nối kết những điều mà có khi mình phải mất cả đời mới mường tượng ra được. Nghe thì ‘siêu phàm’ thật đấy, nhưng không hiểu sao, tôi vẫn thấy cái sự ‘đọc’ của chúng có gì đó… khác lắm. Nó không có cảm xúc, không có cái rung động khe khẽ khi bắt gặp một câu văn hay, một ý tưởng chạm đến lòng mình.

Có lẽ, cái mà chúng ta vẫn gọi là ‘sách’ hay ‘đọc’ cũng đang dần chuyển mình. Như một dòng sông vậy, nó không còn cố định một hình hài, mà cứ thế trôi chảy, biến hóa. Mình có thể nắm lấy một chút, một đoạn tóm tắt, một ý chính. Như người ta vẫn hay nói, ‘biết cái cốt lõi’ là đủ. Ừ thì, biết là đủ thật. Nhưng tôi cứ nghĩ, liệu cái ‘tinh hoa’ của một câu chuyện, một ý tưởng lớn, có nằm trọn vẹn trong vài dòng tóm tắt ấy không? Hay nó nằm ở cái hành trình mình tự mình lần mò, tự mình chiêm nghiệm, tự mình va vấp, để rồi vỡ lẽ ra điều gì đó cho riêng mình?

* * *

Tôi nhớ hồi xưa, mỗi khi gặp một đoạn văn khó, hay một ý tưởng triết lý mà mình không sao hiểu nổi, tôi sẽ cứ trăn trở mãi. Đọc đi đọc lại, gạch chân, ghi chú nguệch ngoạc. Có khi mất cả tuần chỉ để ‘tiêu hóa’ một chương sách. Giờ đây, chỉ cần hỏi ‘cỗ máy’ ấy, nó sẽ giảng giải cặn kẽ, đơn giản hóa mọi thứ cho mình. Tiện lợi thật đấy. Nhưng liệu cái sự tiện lợi ấy có lấy đi của mình cái cơ hội được ‘vật lộn’ với tri thức không? Cái cảm giác vượt qua được một khó khăn, một thử thách trong suy nghĩ, nó quý giá biết bao nhiêu.

Rồi mai này, biết đâu, những cuốn sách ‘nguyên bản’, không bị rút gọn, không bị pha tạp, lại trở thành một món đồ… xa xỉ. Chỉ những ai thật sự kiên nhẫn, thật sự yêu cái sự chậm rãi mới tìm đến. Cũng giống như những bản nhạc ‘gốc’ vậy, giờ đây người ta remix đủ thứ, nghe vẫn hay đấy, vẫn hợp thời đấy, nhưng cái ‘chất’ nguyên thủy, đôi khi nó cứ ám ảnh mình mãi thôi.

Có thể là tôi hơi hoài cổ. Cũng có thể, cái sự thay đổi này là lẽ tất yếu của cuộc đời. Nhưng tôi cứ nghĩ mãi về cái ‘hữu hạn’ của con người. Mình không thể đọc hết cả thế gian này, không thể nhớ hết mọi điều. Cỗ máy thì khác, nó nhớ hết. Nó chẳng bao giờ quên. Nó có thể giúp mình ‘nối dài’ ký ức, ‘khai thác’ những cuốn sách mình chưa từng chạm tới. Nghe thật tuyệt. Nhưng nó sẽ không bao giờ có cái ‘mong muốn’ được đọc, cái ‘khát khao’ được hiểu, được rung động như mình. Nó chỉ là một người bạn đồng hành… lặng lẽ mà thôi. Và điều đó, có lẽ mới là điều quan trọng nhất.

Giá mà, chúng ta vẫn giữ được cái niềm vui nho nhỏ khi lật từng trang giấy, khi để tâm hồn mình thật tĩnh lặng để nghe câu chuyện mà tác giả muốn kể. Cái cảm giác được ‘kết nối’ với một tâm hồn khác qua những dòng chữ, nó thiêng liêng lắm. Nó đâu chỉ là thông tin, phải không?

Thế thôi.