Một buổi sáng ngồi nhâm nhi chén trà, tôi vô tình nghe được câu chuyện từ một nghiên cứu tận Stanford. Người ta bảo, tương lai của công việc không phải là AI thay thế hết thảy, mà là một cuộc “kết nối” thật tinh tế giữa mình và cỗ máy. Ý niệm ấy cứ thế len lỏi, nhẹ nhàng gieo vào lòng tôi một hạt mầm hy vọng. Có thể là, ta không cần phải sợ hãi, mà chỉ cần học cách dang tay ra, đón chào một người bạn mới.

Nghiên cứu ấy đã tỉ mẩn hỏi han gần hai nghìn người, xem họ muốn AI giúp gì, và phần nào thì họ vẫn muốn tự mình làm. Kết quả khiến tôi giật mình, nhưng cũng thấy ấm lòng. Hầu hết mọi người đều chọn “H3”, nghĩa là họ muốn hợp tác đôi bên, cùng nhau làm việc. Không phải AI “chiếm lấy” mà là cùng “chung tay” vun đắp. À, thì ra, lòng người vẫn cứ mong mỏi một sự kết nối, dù là với công nghệ đi chăng nữa.

Những việc lặp đi lặp lại, những thứ cứ cặm cụi mãi rồi cũng hóa nhàm chán như sắp xếp lịch trình, hồ sơ… ai mà chẳng muốn AI làm hộ? Để mình thảnh thơi hơn, để mình có thêm chút thời gian cho những nghĩ suy lan man, cho những điều mình thật sự yêu thích. Nhưng có một ranh giới, một cái “vạch” vô hình con người ta nhất quyết không muốn AI bước qua. Đó là những điều thuộc về sáng tạo, về cảm xúc, về những kết nối giữa người với người. Cái hồn của nghệ thuật, cái chạm tay ấm áp khi trò chuyện, hay sự tự hào khi tự mình làm nên một điều gì đó – những thứ ấy, vẫn cứ thuộc về con người. Không gì có thể thay thế được.

Lạ lùng thay, đôi khi những người “hiểu biết” về AI lại nghĩ cỗ máy có thể làm được nhiều hơn những gì người lao động mong muốn. Giống như hai dòng sông, nhìn thì gần mà lại chảy về hai phía vậy. Cái căng thẳng giữa “cái gì có thể” và “cái gì con người muốn” ấy nhắc tôi nhớ rằng công nghệ, dù có hiện đại đến mấy, cũng phải đặt con người làm trọng tâm.

Và thế là, những kỹ năng tưởng chừng cũ kỹ lại bất ngờ lên ngôi. Cái khả năng lắng nghe, thấu hiểu, cái duyên ăn nói, hay cả việc sắp xếp mọi người cùng nhau đi một con đường – những kỹ năng ấy bây giờ lại trở thành “quyền năng” mới. Thông tin có thể được AI xử lý, nhưng cảm xúc thì chỉ trái tim con người mới có thể cảm nhận trọn vẹn.

Vậy nên, trường học bây giờ không còn chỉ dạy ta con chữ, mà phải dạy ta cách “chung sống” cùng những người bạn AI này. Dạy ta cách nhìn nhận AI như một đối tác, dạy ta tư duy phản biện, và quan trọng hơn cả là dạy ta cách “nhân đôi” những giá trị rất đỗi con người: sáng tạo, thấu cảm, giao tiếp. Cho lũ trẻ được tự do khám phá, được cùng AI tạo nên những điều mới mẻ, để chúng hiểu rằng tương lai không phải là AI thay thế, mà là con người và AI cùng nhau viết nên những câu chuyện đẹp hơn.

Đó là cả một thử thách về xã hội, về cách con người ta chấp nhận, cách ta đón nhận điều mới mẻ, cách ta cùng nhau định hình nên một ngày mai chẳng thể đoán trước.

Thế thôi. Câu chuyện AI hóa ra lại chẳng mấy khô khan, mà cứ thế nhẹ nhàng chạm vào lòng tôi, nhắc nhở tôi về những điều dịu dàng nhất của con người.