AI đang đói điện – và nước Mỹ lại quay về… khai thác uranium

Viết lại từ bài gốc “How AI’s Need For Nuclear Energy Is Fueling A Rise In U.S. Uranium Mining”.

Câu chuyện này không bắt đầu từ sa mạc Nevada hay những mỏ đá ở Wyoming.

Nó bắt đầu từ một thứ tưởng chừng… phi vật chất: AI.

AI – nghe có vẻ như “trí tuệ vô hình”, sống trong mây, chạy bằng suy nghĩ. Nhưng thực ra nó ngốn điện hơn bạn tưởng, và giờ thì chính cơn đói năng lượng đó đang kéo nước Mỹ quay lại với một thứ tưởng đã bị lãng quên: uranium.

Phòng máy AI không chạy bằng phép thuật – nó chạy bằng điện, rất nhiều điện

Hãy hình dung một AI như ChatGPT hay Gemini. Để nó trả lời bạn một cách trơn tru, sau lưng nó là:

Các trung tâm dữ liệu khổng lồ (data center),
Những dãy máy tính khổng lồ gọi là GPU,
Và mỗi lần bạn hỏi nó: “Viết giúp tôi một bài blog cho thương hiệu cà phê”, là hệ thống đó ngốn điện bằng cả một căn hộ dùng trong vài phút.

Theo Goldman Sachs, các hệ thống AI sẽ cần gấp 3 lần lượng điện so với hiện nay vào năm 2030. Và thế là…

… người ta bắt đầu nhìn lại thứ năng lượng từng bị ghét bỏ: hạt nhân

Năng lượng hạt nhân từng là từ khoá “khó nghe” vì nỗi sợ thảm họa, chất thải, và biểu tình.

Nhưng giờ, nó có 3 điểm cực hấp dẫn trong thời AI:

Sạch – không phát thải CO₂.
Ổn định – không phụ thuộc vào nắng hay gió.
Công suất lớn – đủ cho cả một đội server hoạt động 24/7.

Thế là nhiều startup AI, và cả các ông lớn như Microsoft, Amazon, bắt đầu đầu tư hoặc bắt tay với ngành điện hạt nhân.

Và để có điện hạt nhân… bạn cần uranium

Uranium là nhiên liệu “xăng xe” cho nhà máy điện hạt nhân.

Và dù Mỹ từng là quốc gia sản xuất uranium hàng đầu, trong 40 năm qua, nước này hầu như không còn khai thác gì.

Lý do?

Giá uranium quá thấp để ai đó buồn đào,
Hàng nhập khẩu từ Kazakhstan, Nga rẻ hơn nhiều.

Nhưng mọi chuyện đang đổi chiều. Nhu cầu tăng → Giá tăng → Mỏ được khai lại.

Công ty Energy Fuels là một ví dụ. Họ đang tái khởi động mỏ Whirlwind ở biên giới Colorado–Utah. Và CEO của họ khẳng định:

“AI có thể trở thành động lực lớn nhất khiến Mỹ quay lại với ngành uranium.”

Chính phủ cũng đang… “mở đường”

Tháng 5/2024, Mỹ cấm nhập uranium từ Nga – một trong những nguồn cung chính.

Tức là:

Cung giảm, cầu tăng → giá tăng
Giá tăng → khai thác trong nước có lợi
Và thế là… uranium Mỹ sống lại

Nhưng đừng quên: đào uranium không phải chuyện đùa

Việc khai thác uranium đi kèm:

Nguy cơ rò rỉ phóng xạ,
Phản đối từ cộng đồng bản địa sống gần các mỏ,
Vấn đề chất thải và lưu trữ lâu dài.

Ở Arizona, người Navajo từng sống gần những mỏ bỏ hoang từ thời chiến tranh lạnh – giờ họ vẫn chưa hoàn toàn hồi phục sau những hậu quả phóng xạ. Và nhiều người đang rất lo nếu ngành này quay lại.

AI + Uranium – cặp đôi không ai đoán trước

Không ai nghĩ rằng: “Tôi hỏi AI viết email marketing → AI chạy → tốn điện → cần nhà máy hạt nhân → cần uranium → nước Mỹ quay lại đào mỏ.”

Nhưng chính điều đó đang xảy ra.

Tương lai không chỉ là code – mà còn là… đá

Và câu hỏi lớn nhất đặt ra là:

Liệu việc “cho AI ăn uranium” có làm tổn hại đến con người thật, đất đai thật, cộng đồng thật hay không?

Nếu không giải bài toán đó, AI có thể vẫn siêu việt trong thế giới ảo, nhưng lại để lại vết thương thật trong lòng nước Mỹ.