Có khi nào bạn chợt nghĩ: rồi trí tuệ nhân tạo (AI) sẽ ‘cướp’ hết việc của mình không? Nghe thì có phần ‘vi diệu’ quá, nhưng hình như đây là nỗi lo chung của không ít người.

Thế mà, sếp tôi, hay những người đứng đầu các tập đoàn công nghệ lớn, lại có một góc nhìn khác hẳn. Họ bảo, không phải thế đâu!

Ngày xưa, khi AI mới mon men bước vào cuộc sống, ai cũng tưởng nó sẽ ‘lấy’ những việc sáng tạo, bay bổng trước. Kiểu như viết lách, vẽ vời ấy. Thế rồi, mọi thứ dần hé lộ. Vấn đề không phải là AI thay thế, mà là nó giải phóng chúng ta khỏi những công việc lặp đi lặp lại, những thứ cứ ‘nhai đi nhai lại’ đến mòn cả răng.

Giờ đây, trọng tâm lại đổ dồn vào các ‘trợ lý’ AI. Mấy anh chàng này thông minh lắm, tự động làm cả chuỗi việc mà không cần mình phải ‘mớm’ từng chút một.

Nghe có vẻ lạ, nhưng số lượng công việc lập trình không giảm đi đâu, mà còn tăng lên là đằng khác. Chỉ là vai trò của dân ‘code’ sẽ khác. Họ không còn cắm mặt vào từng dòng lệnh nữa. Họ sẽ thành những người ‘gác cổng,’ ‘chủ nhà,’ hiểu tường tận hệ thống, biết chỗ nào ‘lì lợm’ mà sửa.

Kiểu như, AI gánh cái phần ‘nặng nhọc,’ còn mình thì ‘xắn tay áo’ lên để giải quyết vấn đề lớn hơn.

Muốn AI đến tay mọi người, muốn nó không ‘ngốn’ quá nhiều điện, quá nhiều máy móc, thì phải ‘hiệu quả’ lên. Kiến trúc Transformer – nghe có vẻ cao siêu – nhưng nó chính là bước đột phá, giúp AI vừa mạnh hơn, vừa ‘tiết kiệm’ hơn.

Khi AI chạy ‘nhẹ bẫng,’ nó có thể ở ngay trong điện thoại, trong máy tính của mình. Thử nghĩ xem, tiện lợi biết bao nhiêu? Hiệu quả của AI còn gắn liền với một giấc mơ lớn hơn: năng lượng dồi dào, bền vững cho tất cả. Nếu năng lượng siêu rẻ, chúng ta có thể giải quyết được rất nhiều vấn đề toàn cầu. Ví dụ như nước sạch, chỉ cần lọc biển là có mà dùng.

Tuy nhiên, AI hiện tại vẫn còn một điểm yếu. Nó cứ như đứa trẻ ‘mau quên’ vậy. Mỗi lần giao việc, nó lại quên mất mình đã nói gì, làm gì trước đó. Thành ra mình cứ phải ‘dạy’ lại từ đầu. Nó rất là dễ chịu.

Vấn đề là, ‘trí nhớ’ của AI không đơn giản chỉ là lưu trữ đâu. Nó phải là một quá trình ‘nhai kỹ,’ ‘nghiền ngẫm’ để tìm đúng thông tin. Giống hệt cách mình nhớ một điều gì đó vậy.

Có hai kiểu AI đang phát triển. Một là AI ‘tư duy’ – giúp mình soạn email, lên kế hoạch. Cái này thì tiến triển rất nhanh. Kiểu thứ hai là AI ‘hình thể’ – mấy con robot làm việc nhà, giặt giũ, rửa bát. Cái này thì khó hơn nhiều, đường còn xa lắm.

Nghe sếp Kevin Scott nói, có những thứ AI làm được rồi mà mình chưa thấy đâu, không phải vì công nghệ chưa tới, mà là vì… chúng ta chưa lựa chọn. Chẳng hạn như chẩn đoán y tế siêu nhanh, siêu chính xác. Công nghệ có rồi đó, nhưng xã hội có muốn áp dụng rộng rãi không lại là chuyện khác.

Chính sếp Satya Nadella của Microsoft cũng đã kể về câu chuyện ở Đại học Stanford. Họ dùng AI để ‘mổ xẻ’ các ca bệnh ung thư khó. Nhờ AI, thời gian chẩn đoán và lên phác đồ điều trị rút ngắn từ vài tuần xuống còn vài giờ. Nghe thì có phần ‘vi diệu’ quá, nhưng nó là thật đấy!

Vậy là, AI không lấy đi việc làm, nó chỉ biến đổi chúng. Như ngày xưa, có những cô gái làm việc tính toán tên lửa bằng tay, như trong phim ‘Hidden Figures’ ấy. Rồi máy tính ra đời, việc đó biến mất. Thế nhưng, những nhà khoa học tên lửa vẫn còn đó, vai trò của họ vẫn quan trọng. Chỉ là họ làm việc trong một thế giới nhanh hơn, hiệu quả hơn thôi.

Giấc mơ là những hệ thống AI tự động ‘giải quyết vấn đề’ thay mình, không cần mình phải ‘bắt tay chỉ việc’ nữa. Từng bước một, chúng ta sẽ đi qua giai đoạn này, và chắc chắn, sẽ có những vấn đề mới nảy sinh. Nhưng đó cũng là cái hay của sự tiến bộ.

AI ‘thông minh’ kiểu này chính là tương lai. Nó hứa hẹn cuộc sống dễ chịu hơn rất nhiều. Nhưng tất nhiên, vẫn còn những nút thắt cần gỡ (như cái ‘trí nhớ’ ấy), và cả những ‘hàng rào’ xã hội để đảm bảo AI đi đúng hướng.

Sếp Kevin Scott kết lại rằng, thứ duy nhất đang ‘kìm chân’ AI chính là… chúng ta. Là cách chúng ta nhìn nhận, là cách chúng ta lựa chọn. Họ ở lại, và đi qua.