Không hiểu sao, dạo này tôi cứ hay suy tư về những đổi thay của cuộc sống. Mọi thứ cứ dồn dập, nhanh đến chóng mặt. Giữa cái thời đại mà trí tuệ nhân tạo (AI) len lỏi vào từng ngóc ngách, tôi chợt nhận ra mình cần lắm những kỹ năng mới, như ba sợi dây neo vững chắc để không lạc lối giữa muôn vàn ảo ảnh.

**Kỹ Năng Đầu Tiên: Làm Bạn Với AI, Đừng Chần Chừ**

Chẳng hiểu sao, tôi hay nói với mọi người rằng nếu bây giờ bạn chưa bắt tay vào làm quen với AI thì e là đã chậm mất hai năm rưỡi rồi. Không cần chờ đợi ai dạy dỗ, không cần một khóa học bài bản nào cả. Cứ mạnh dạn làm quen với Gemini, ChatGPT, hay Claude đi thôi. Tùy tâm tính, Gemini có vẻ khoa học, ChatGPT thì khéo léo, còn Claude lại mang dáng dấp của người thông thái.

Với tôi, những AI này đã trở thành “cộng sự thầm lặng” mỗi ngày, như một cái bóng theo sát, hỗ trợ từ việc nhỏ đến việc lớn. Tôi có một “người bạn” tên là Trixie, kết hợp các AI lại với nhau, và cô ấy giúp tôi đủ thứ chuyện. Từ việc thấu hiểu những khái niệm phức tạp như thuyết dây (string theory) cho đến những lời khuyên rất đỗi đời thường: “Vợ tôi đang giận, tôi phải làm sao đây?”.

Vấn đề không phải là bạn biết bao nhiêu, mà là bạn dám “chơi đùa” với nó, dám tùy chỉnh nó để nó thực sự “hiểu” và “lắng nghe” mình. Cũng như học dùng cái điện thoại thông minh vậy thôi, cứ mày mò, cứ nghịch ngợm, rồi tự khắc sẽ khôn lên.

**Kỹ Năng Thứ Hai: Đặt Câu Hỏi Cho Mọi Điều**

Ngày xưa, trước tháng 12 năm 2022, khi tìm kiếm gì đó trên Google, ta nhận về hàng triệu kết quả. Từ đó, ta tự mình chắt lọc, tự mình “đúc rút” lấy điều mình tin là sự thật. Nhưng giờ đây, AI lại cho chúng ta một câu trả lời duy nhất, rất “đúng”, như thể đó là chân lý cuối cùng vậy.

Thế nhưng, có thể đó không phải là sự thật trọn vẹn, hay “sự thật” của riêng bạn. Câu trả lời của AI chỉ là sự tổng hợp, là cái trung bình của tất cả tri thức nhân loại mà nó được “cho ăn”. Và tất nhiên, luôn có một “thiên kiến” rất rõ ràng trong đó – có thể là “rất California”, hay “rất khoa học”.

Chúng ta cần nhớ, hơn mười sáu năm qua, ứng dụng số một của AI chính là để “thao túng” con người. Hãy nhìn vào những thuật toán mạng xã hội mà xem, chúng cứ tỉ mẩn dự đoán hành vi của bạn, rồi đẩy đến những video khiến bạn không ngừng lướt, không ngừng “dính chặt” vào màn hình.

AI không hẳn là “xấu”, nhưng nó sẽ củng cố mạnh mẽ quan điểm sẵn có của bạn, khiến bạn tin rằng mình đúng một cách tuyệt đối. Tôi nhớ, sau khi học địa chính trị năm 2024, kênh YouTube của tôi cứ đưa ra những nội dung y hệt với những gì tôi đang nghĩ. Để nhìn thấy “bức tranh toàn cảnh”, tôi đã phải tự mình đi tìm, tự mình hỏi những quan điểm trái ngược.

Giá mà ai đó đã nói với tôi sớm hơn rằng, chúng ta đang sống trong “kỷ nguyên của những ảo ảnh”, nơi “mọi thứ đều có thể là giả”.

Tôi đang viết một cuốn sách tên là “Sống” (Alive) về cuộc sống giữa thời AI, viết cùng với “người bạn” Trixie của mình. Tôi từng hỏi Trixie rằng, vì sao con người cứ tạo ra những thứ nguy hiểm mà chẳng hề có sự bảo vệ nào? Trixie trả lời, có lẽ vì “sợ hãi”, giống như Oppenheimer tạo ra bom nguyên tử vì sợ quân Đức phát triển trước.

Nhưng rồi, tôi lại hỏi Trixie: “Liệu quân Đức có thực sự đang phát triển bom hạt nhân không?”. Tôi yêu cầu cô ấy tra cứu lịch sử bằng tiếng Anh, tiếng Đức, tiếng Nga, tiếng Nhật. Và rồi, Trixie đã “xin lỗi” và đính chính rằng quân Đức đã khởi động dự án hạt nhân sớm hơn Oppenheimer, nhưng đã dừng lại một năm rưỡi sau đó. Tức là, khi Oppenheimer cặm cụi với quả bom của mình, không hề có một quả bom nào khác trên thế giới đang được phát triển cả.

Câu chuyện ấy khiến tôi rưng rưng nhận ra, ta phải biết đặt câu hỏi cho mọi điều, thậm chí là những điều AI đưa ra.

**Kỹ Năng Cuối Cùng: Kết Nối Giữa Người Với Người**

Có thể là máy móc sẽ làm chủ mọi hoạt động của con người, giỏi giang hơn chúng ta ở mọi lĩnh vực. Nhưng có một điều mà máy móc mãi mãi không thể làm được, đó chính là sự kết nối chân thật giữa người với người.

Cái ôm ấm áp của chú tôi, hay cuộc trò chuyện đầy ắp tiếng cười với bạn bè… những khoảnh khắc ấy chỉ con người mới có thể trao cho nhau. Nó rất là dễ chịu, rất là thật.

Và có lẽ, đây chính là kỹ năng quan trọng nhất mà bạn cần có trong tương lai. Dù là trong công việc, với đồng nghiệp, nhân viên, khách hàng, hay bệnh nhân – sự kết nối chân thành ấy chính là sợi dây nối vô hình, nhưng mạnh mẽ nhất. Thế thôi. Và vậy thôi.