Hôm nay, tôi tình cờ nghe được một tập podcast đầu tiên từ OpenAI. Andrew Mayne, một người rất dễ gần, đã ngồi xuống trò chuyện cùng Sam Altman, người đứng đầu của họ. Không hiểu sao, câu chuyện cứ cuốn tôi đi, như một dòng chảy nhẹ nhàng mà ẩn chứa bao điều lớn lao về tương lai.

Anh Andrew Mayne kể về người bạn mình, một người cha mới, đã dùng ChatGPT để hỏi han đủ thứ chuyện nuôi con. Rồi tôi nghe Sam Altman cũng tủm tỉm xác nhận: ‘Đúng vậy, tôi dùng nhiều lắm đấy!’. Đặc biệt là trong mấy tuần đầu, rồi cả những giai đoạn phát triển của con nữa. Thật lạ lùng, bao đời nay người ta vẫn nuôi con mà không cần đến nó. Nhưng Sam thì bảo, giờ nó như một người bạn đồng hành không thể thiếu của riêng anh. Tôi cứ nghĩ, rồi con của Sam, và cả con của chúng ta nữa, lớn lên cùng AI, chúng sẽ ‘có năng lực hơn rất nhiều’. Chúng sẽ dùng AI một cách tự nhiên như hơi thở, nhìn về thời của chúng ta mà bảo ‘cổ đại’ mất thôi. Nghĩ mà thấy vừa phấn khởi, lại vừa có chút… hoang mang. Sam cũng nói, đâu phải mọi thứ đều tốt đẹp, sẽ có những vấn đề, như kiểu mối quan hệ ‘parasocial’ đầy rắc rối, đôi khi rất ‘phiền’. Nhưng anh tin, xã hội mình vốn giỏi ứng biến, rồi sẽ tìm cách hóa giải thôi.

Có người lo AI sẽ làm hỏng việc học của trẻ, nhưng Sam lại thấy điều này giống như hồi internet mới ra vậy, rồi mình cũng sẽ thích nghi. Về ChatGPT, Sam tin rằng 5 năm nữa nó sẽ là một thứ hoàn toàn khác, dù có thể vẫn giữ cái tên quen thuộc. Vấn đề là, cái định nghĩa AGI (Trí tuệ nhân tạo Tổng quát) ấy, nó cứ ‘dịch chuyển’ mãi. Cái người ta từng gọi là AGI cách đây 5 năm, giờ đã bị các mô hình hiện tại vượt xa rồi. Sam tin ‘càng ngày càng nhiều người sẽ nghĩ rằng chúng ta đã đạt đến một hệ thống AGI mỗi năm’, dù cái đích ấy cứ lùi mãi về phía chân trời. Còn siêu trí tuệ, theo Sam, đó là một hệ thống ‘có khả năng tự mình khám phá khoa học mới, hoặc giúp con người tăng cường khả năng khám phá khoa học lên rất nhiều’. Nghe mà thấy ấm lòng, bởi sự tiến bộ của khoa học chính là ‘điều quan trọng nhất’ để cuộc sống con người tốt đẹp hơn mà.

Đi qua những câu chuyện về sự tiến bộ, tôi nghe Sam kể anh chưa thấy dấu hiệu nào cho thấy họ đã ‘thực sự hiểu’ về khoa học tự trị, nhưng anh ‘ngày càng tin tưởng hơn vào những hướng đi cần theo đuổi’. Anh chỉ ra rằng AI đã giúp tăng năng suất viết code rất nhiều, và làm cho các nhà khoa học làm việc nhanh hơn (như với o3). Anh cũng lưu ý sự tiến bộ nhanh chóng từ o1 đến o3, khi những ý tưởng mới xuất hiện ‘cứ vài tuần một lần’. Anh Andrew Mayne cũng chia sẻ khoảnh khắc ‘gần giống AGI’ của riêng mình với ‘Deep Research’, một công cụ có thể tự động thu thập và theo dõi thông tin trên internet, tạo ra nghiên cứu tốt hơn cả anh có thể làm. Sam nhấn mạnh một người dùng đã dùng Deep Research để tạo báo cáo về bất cứ điều gì anh ta tò mò, cho thấy sức mạnh của nó đối với những người tự học.

Tôi lại suy tư về chuyện quyền riêng tư. Sam Altman rất coi trọng điều này. Anh ấy thích tính năng ‘Memory’ của ChatGPT lắm, vì nó giúp AI ghi nhớ ngữ cảnh và đưa ra câu trả lời phù hợp, ngay cả khi gợi ý rất ngắn gọn. Sam thừa nhận có người không thích, nhưng ‘hầu hết mọi người thực sự rất thích’. Vấn đề là, một vụ kiện của The New York Times muốn giữ lại hồ sơ ChatGPT của người dùng quá 30 ngày. Sam kiên quyết bảo: ‘Chúng tôi sẽ đấu tranh đến cùng với điều đó’. Anh hy vọng điều này sẽ thúc đẩy một cuộc đối thoại lớn hơn về quyền riêng tư trong AI, một nguyên tắc cốt lõi cần phải có. Còn chuyện quảng cáo ư? OpenAI chưa có sản phẩm nào như vậy, và Sam cũng không hoàn toàn phản đối, nhưng anh thấy ‘rất khó để làm đúng’. Niềm tin của người dùng vào ChatGPT, dù nó vẫn có lúc ‘ảo giác’, là rất lớn. Anh sợ, nếu thay đổi nội dung AI vì tiền quảng cáo, đó sẽ là một khoảnh khắc ‘phá hủy niềm tin’. Thôi thì, cứ trả tiền thẳng thắn mà dùng, có lẽ lại dễ chịu hơn, đúng không?

Đi qua những câu chuyện nhỏ, tôi lại nghe đến một cái tên lớn, nghe như trong phim khoa học viễn tưởng vậy: ‘Project Stargate’. Một nỗ lực toàn cầu, quy mô chưa từng có, với số tiền lên đến hàng trăm tỷ đô la. Sam giải thích mục đích cốt lõi là để lấp đầy ‘khoảng trống khổng lồ’ giữa khả năng AI hiện tại và những gì có thể đạt được với lượng tính toán lớn gấp 10 hay 100 lần, biến trí tuệ thành ‘thứ dồi dào và rẻ nhất có thể’. Anh xác nhận OpenAI ‘chưa thực sự có số tiền đó trong tài khoản ngân hàng hôm nay’ nhưng tự tin sẽ triển khai nó trong ‘không quá nhiều năm nữa’. Anh kể, khi đến thăm địa điểm Stargate đầu tiên ở Abilene, Texas, nơi chiếm khoảng 10% cam kết ban đầu, anh đã ngỡ ngàng trước quy mô ‘gigawatt’ và hàng ngàn công nhân đang cặm cụi. Nó giống như cái cách một cây bút chì được tạo ra vậy, cần sự hợp tác toàn cầu và là ‘một phép màu của chủ nghĩa tư bản’. Nghe mà thấy lòng chùng xuống một chút khi Andrew nhắc đến Elon Musk, người được cho là đã cố gắng phá hoại các đối tác quốc tế của Stargate, đặc biệt là với UAE. Sam Altman tiếc nuối nói rằng anh đã ‘sai’ về Elon, và hành động ấy thật sự ‘rất đáng tiếc cho đất nước’. Nhưng anh cũng tin rằng, AI không phải là cuộc đua ‘người thắng ăn tất’, còn rất nhiều phòng thí nghiệm tài năng khác (Anthropic, Google) đang cùng nhau làm cho ‘chiếc bánh’ AI lớn hơn, rộng hơn. Về năng lượng, Sam nói hiện tại là hỗn hợp các nguồn, nhưng anh hy vọng vào năng lượng hạt nhân tiên tiến (phân hạch và nhiệt hạch) trong tương lai. Anh nhấn mạnh, năng lượng có thể chuyển hóa thành ‘trí tuệ’ và được vận chuyển toàn cầu qua internet, cho phép đặt các trung tâm tính toán ở nơi năng lượng dồi dào.

Sam Altman nói đùa về việc OpenAI xây dựng một ‘máy gia tốc hạt khổng lồ’ để giải quyết vật lý năng lượng cao, nhưng rồi anh lại đặt câu hỏi liệu một AI ‘thực sự, thực sự thông minh’ có thể tìm ra những khám phá từ dữ liệu hiện có, ‘mà không cần thêm thí nghiệm nào’ không. Anh nhớ lại ví dụ về Ozempic, một loại thuốc thay đổi cuộc sống, đã nằm đó không được khám phá suốt 25 năm dù có những phát hiện ban đầu. Sam tin rằng có rất nhiều ví dụ về các loại thuốc hiện có hoặc những khám phá gần kề mà AI có thể khai quật hoặc tối ưu hóa, điều này ‘rất đáng khích lệ khi nghe từ các nhà khoa học đang sử dụng cả các mô hình thế hệ hiện tại cho loại công việc này’. Điều này ngụ ý một nhu cầu về các mô hình hiểu vật lý và hóa học. Anh cũng lạc quan rằng các kỹ thuật từ ‘mô hình lập luận’ sẽ giúp ích cho việc khám phá khoa học cơ bản. Mô hình lập luận, theo anh, là một phần mở rộng của lời nhắc ‘hãy suy nghĩ từng bước một’, nơi mô hình thực hiện một ‘độc thoại nội tâm’ hoặc ‘lùi lại và xem xét lại các bước của tôi’ trước khi đưa ra câu trả lời. Andrew Mayne nhận thấy các mô hình hiện tại hiển thị ‘nó vẫn đang xử lý và suy nghĩ’ trên màn hình khóa. Sam Altman ‘ngạc nhiên’ khi thấy mọi người ‘ngạc nhiên thay lại sẵn lòng’ chờ đợi ‘một câu trả lời tuyệt vời’, điều này thách thức suy nghĩ rằng người dùng ghét phải chờ.

Thật ra, tôi nghĩ, những chiếc máy tính, phần mềm và phần cứng hiện tại, chúng đâu có được thiết kế cho thế giới có AI đâu. Thế nên, OpenAI đang bắt tay với Jony Ive để tạo ra phần cứng mới, dù ‘sẽ còn một thời gian nữa’ vì họ hướng đến ‘chất lượng cao một cách điên rồ’. Phần cứng mới sẽ ‘nhận thức về môi trường tốt hơn rất nhiều’, có ‘nhiều ngữ cảnh hơn’ về cuộc sống của người dùng, và cho phép các phương pháp tương tác khác biệt so với việc gõ phím hay nhìn màn hình. Sam hình dung một AI có thể được tin tưởng để hiểu ngữ cảnh, đưa ra phán đoán, tham dự cuộc họp, và xử lý các công việc tiếp theo, thay đổi căn bản cách chúng ta dùng máy tính. Vậy thì, người trẻ ngày nay cần học gì? Sam khuyên: hãy học cách dùng các công cụ AI (mang tính chiến thuật), và quan trọng hơn là trau dồi sự kiên cường, khả năng thích nghi, sáng tạo, cùng với việc thấu hiểu nhu cầu của con người (những kỹ năng rộng lớn, có thể học được). Điều này cũng đúng với những người 45 tuổi. Về chuyện việc làm sau AGI, Sam tin ‘sẽ có nhiều người hơn’ làm việc cho OpenAI, nhưng ‘mỗi người trong số họ sẽ làm được nhiều hơn rất rất nhiều’ so với những gì một người làm được ‘trong thời kỳ tiền AGI’, phản ánh mục tiêu của công nghệ là tăng cường năng lực. Thế thôi. Đó là toàn bộ những suy tư của tôi sau khi lắng nghe tập podcast ấy. Một hành trình khám phá về tương lai, từ những điều bé nhỏ trong cuộc sống hàng ngày đến những giấc mơ vĩ đại về siêu trí tuệ. Tôi tin, chúng ta rồi sẽ cùng nhau đi qua, từng bước một, như cách mình vẫn luôn làm vậy.